Vanaf 2024 verbod op wegwerpbekers en -verpakkingen in de horeca. Wat houdt het in?

'Verantwoordelijkheid naar de volgende generatie'

Robbert Jan de Veen was een van de eerste horecaondernemers die stopte met plastic verpakkingen. De eigenaar van cafetaria De Daltons in Voorthuizen werd aan het denken gezet door een filmpje over de plasticsoep in de zee bij Bali. Toen hij het plastic afval van zijn eigen zaak soms op straat zag liggen, realiseerde hij zich dat hij onderdeel van het probleem was. Duurzaam ondernemen is aan de lange termijn denken, zegt hij. “Er moest iets veranderen, we hebben een verantwoordelijkheid naar de volgende generatie.”

Binnen één jaar plasticvrij

Destijds, vijf jaar geleden, was er nog geen sprake van een verbod op plastic, maar hij kwam zijn eigen belofte na om binnen één jaar plasticvrij te zijn. “Het was pionieren in het begin, de kwaliteit van de alternatieven voor plastic was veel minder dan nu. De coating was nog niet goed, waardoor producten doorlekten. Kartonnen rietjes vind ik nog steeds niet prettig trouwens, die worden zompig. Maar het alternatief, plastic, is nog slechter. Inmiddels heb ik een eigen, plasticvrije verpakkingslijn van karton en bamboe en daar ben ik heel trots op.”

Plasticverbod

Over een jaar gaat het gebruik van plastic wegwerpverpakkingen voor alle horecaondernemers in de ban. Na het verbod op eenmalige plastic rietjes, bordjes, roerstaafjes en bestek, zijn nu de plastic wegwerpbekers en -maaltijdverpakkingen aan de beurt. Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen consumptie ter plaatse en ‘on the go’. Vanaf 1 januari 2024 is het in de horeca niet meer toegestaan om plastic wegwerpbekers, bestek en voedselverpakkingen te gebruiken voor consumptie ter plaatse. De nieuwe norm is dat de horeca herbruikbare bekers of verpakkingen gaat gebruiken. Er is een uitzondering: wanneer het echt nodig is, kunnen bedrijven ervoor kiezen bepaalde plastic wegwerpbekers en -maaltijdverpakkingen te blijven gebruiken, mits ze 75% tot 90% hiervan weer inzamelen voor hoogwaardige recycling.

Meerprijs

Voor consumptie ‘on the go’ moet per 1 juli 2023 een bedrag betaald worden voor plastic wegwerpbekers en – maaltijdverpakkingen. Dit komt bovenop de prijs voor de maaltijd of koffie. Dat geldt ook voor de huidige kartonnen bekers: hier zit een coating van een laagje plastic in om het lekken tegen te gaan.

Horecaondernemers mogen zelf bepalen welk bedrag ze per plastic wegwerpbeker of -bakje vragen. Het kabinet heeft een richtlijn bepaald van 25 cent voor bekers en vijftig cent voor een maaltijdbox. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat meldt dat de opbrengsten van deze meerprijs naar de ondernemers gaan, zodat zij dit geld naar eigen inzicht kunnen investeren in de herbruikbare alternatieven die ze beschikbaar moeten stellen voor hun klanten. Dit kan een beker of verpakking zijn die de klant weer inlevert. Een andere optie is dat gasten zelf een verpakking of beker meenemen (BYO: Bring Your Own).

Zwerfafval

Het doel van dit plasticverbod is om het zwerfafval terug te dringen. Volgens het ministerie worden in Nederland dagelijks negentien miljoen plastic bekertjes en voedselverpakkingen weggegooid na eenmalig gebruik. Dat is op jaarbasis zo’n zeven miljard stuks plastic.

De maatregelen komen voort uit de Europese Single Use Plastics richtlijn. Volgens Siem Haffmans, duurzaamheids- en recyclingspecialist van adviesbureau Partners for Innovation, vraagt het plasticverbod om een andere mindset van klanten én ondernemers. De vanzelfsprekendheid van weggooiverpakkingen moet eruit, herbruikbare producten moeten het nieuwe normaal worden.

Systemen voor hergebruik van verpakkingen zijn het duurzaamst, zegt Haffmans. “Ook voor de horecaondernemer is dit uiteindelijk het voordeligst. Zo heb je het minste afval, hoef je minder in te kopen en materiaal te verspillen. Bedrijven als SwapBox en PackBack (zie kader) springen hier al op in. Een collectief distributiesysteem waar je je als horecaondernemer bij kunt aansluiten.”

Lekkende maaltijdverpakkingen

Het grootste probleem voor horecaondernemers die eenmalige oplossingen willen blijven aanbieden, is dat er een goed alternatief moet komen waardoor maaltijden of dranken niet gaan lekken. En dat is nu nog heel moeilijk zonder plastic. Haffmans: “Producenten zijn volop bezig om de bekers volledig van karton te maken om het plastic laagje eruit te krijgen. Zij hebben natuurlijk ook een belang om bekers te blijven verkopen.” Horecaondernemer De Veen loste lekkende maaltijdverpakkingen op met een speciaal plasticvrij papieren laagje op de bodem. Hij gebruikt nog wel drinkbekers met een plastic coating. “Liever niet, maar dit is momenteel het beste alternatief. Nu er dankzij de regelgeving druk achter zit, verwacht ik dat verpakkingen sneller doorontwikkeld worden en nog beter worden. Het kan mij niet snel genoeg gaan. Er zijn inmiddels ook al goede alternatieven voor plastic: bamboe, suikerriet of karton. Natuurlijk, die zijn duurder dan plastic - Ik heb deze kosten destijds doorberekend in mijn prijzen - dus ik snap wel dat het voor ondernemers een knelpunt kan zijn. Maar als we de prijs nu niet betalen, zijn we straks nog duurder uit.”

Proef met (herbruikbare) koffiebekers

Grardie Akkerhuis is eigenaar van Lebkov & Sons, een keten van zeven zaken in de Randstad op het gebied van ko e, soep, sap en salades. De ondernemer draaide proef met een aantal methodes. Zo testte hij centraal gedistribueerde, herbruikbare bekers met een QR-code, waarbij de gast de beker scant en bij het inleveren twintig cent terugkrijgt. Het voordeel is dat de ondernemer geen bekers hoeft te kopen, maar een fee per gebruik betaalt. Het zelf inzamelen van herbruikbare bekers noemt hij ‘een zooitje’, omdat mensen er van alles instopten. “Om het hygiënisch te doen, zouden ze elke dag moeten worden opgehaald, maar die dienst is er nog niet.” Hij hoopt dan ook dat er een recyclebare infrastructuur wordt opgetuigd. Akkerhuis was het meest enthousiast over het geven van een korting bij het meenemen van een eigen beker. “Dat leek goed te werken.”